DA LI JE UTOPIJA MOGUĆA?
FIKCIONALNA DRŽAVA OPSESIVNIH DETALJA
(O PROJEKTU VOJISLAVA KLAČARA)
Miško Šuvaković
Kako doći do savršene države? Da li je država nužnost ili zlo? Kako formulisati koncept i dejstvo države? Sintagma ’savršena država’ ne znači kako doći do idealne države: pravde, slobode, blagostanja, zajedništva, prava itd. Sintagma ’savršena država’ ukazuje na instrumentalnost, na državu koja funkcioniše, koja transparentno radi, koja je protokolarno izvodljiva i javno predočiva. Takva država je politička i umetnik kao da brani političku državu. Opsesivno usredsređenje na detalje protokolarnog funkcionisanja države je izazov koji se dovodi do makro-projekta: umetničkog dela u procesu. Umetničko delo ne izgleda kao umetničko delo, već kao predočavanje ’realnosti države’ ili igranje igre – jezičke igre – sa transparentnom instrumentalnošću države. Realno države je nemoguće, jer je fikcionalna konstrukcija državnih i državotvornih mitova, ono što prekriva i skriva simbolički red borbe za moć (kaznu, nadzor, kontrolu, regulaciju). Fikcionalna konstrukcija idealne igre sa državom je izvedena usred neidealnog sveta tranzicijskog postsocijalizma i neoliberalnih kretanja, tj. pozicioniranja u savremenosti na jugoistoku Evrope. Umetnik je taj koji proizvodi modalitete i mogućnosti države kao jezičke igre sa transparentnom instrumentalnošću funkcionisanja države. Transparentnom instrumentaizmu države se pristupa kao opsesivnom objektu. Umetnik ponavlja svoju žudnju za vidljivim funkcionsanjem države. Država koja postaje vidljiva u svojim funkcijama jeste spektakl. Spektakl pokaznosti institucija. Akumulacija vidljivosti državnih funkcija i instrumenata je spektakularna. Umetnik je opsesivno dosledan i posvećen državi kao racionalnoj mašini javnog igranja ili, tačnije, izvođenja političkih protokola po pravilima. Umetnik oblikuje mogućnosti ‘igre’ koja dobija sasvim različite medijske prezentacije: od simulakruma izbora i predočavanja procedure izbora do konstrukcije prostornog i političkog plana življenja ili web sistema prezentovanja ’državnog identiteta’.
Država se ukazuje kao mehanizam izdvojen od života društva. Umetnik je formirao i postavio državu bez društva. Sama država naspram odloženog društva. Država kao mašina sa svim svojim funkcijama i funkcionalnim dejstvima je dosledno predočena. Doslednost izvođenja države bez društva je cinički akt. Sama država je savršena mašina koja izmiče konkretnom smislu.
Umetnikova opsesija je proizvodnja vizuelnih fikcija o državi. On je u tome ozbiljan, hladan, otuđen i dosledan. Ponekada je zastrašujuće dosledan. Umetnik izvodi igru koja se odigrava po zamršenim pravilima funkcija složenog političkog sistema (pravilnici i zakoni o izborima, organizaciji političkih partija, institucija monarhije, funkcijama i instrumentalnostima parlamenta). On perverznosti normalne države nudi transparentnost i racionalnost fikcionalne države. Fikcionalna nemoguća država svojom transparentnom pokaznošću izmiče stvarnoj državi. Ali, sve se to odigrava u biografskim okolnostima i uslovima u kojima je realna država njegovog življenja nestabilna, traumatična, gotovo nemoguće sablasna. Umetnik se tada nalazi u procepu savršenih funkcionisanja fikcije i nesavršenih trenja unutar svakodnevice samog života. Njegov projekt ’države’ je, zato: slučaj unutar traumatičnog i tranzicijskog postsocijalizma. Ali, šta je traumatični postsocijaliza? Kako se suočiti sa tim da između fikcionalne države i stvarne države postoji kritična napetost. Kapitalizam, liberalizam, komunizam, nacionalna država, republika, monarhija, parlamentarizam, antiparlamentarizam itd... Ne sukob, već izazov konstruisanja racionalne procedure i njenih kontradikcija. Postsocijalizam ili postmoderna postistorijs¬kih, prividno postpolitičkih, država, pre svega, je evropski (Srbija, Rusija, Češka, Mađarska, Slovenija, Estonija, BiH, Bugarska, Hrvatska itd.) istorijsko-povesni problem preskoka, kašnjenja, povratka i gubitka, koji u neizvesnim spe¬cifičnim formulacijama dotiče i realsocijalističke države/kulture trećeg sveta (Kina, Vijetnam, Severna Koreja, Irak, Alžir, Kuba, azijske države nastale raspadom SSSRa). Postsocijalističke tranzicijske kulture su kontradiktorne, konfliktne i entropijske kulture. To su društva permanentne krize, društva opsednuta nemogućnošću da se dođe do funkcionalne države. U tim društvima postoji permanetni konflikt države i društva. Umetnik kao da se opredeljuje za državu, pisac ovih redova kao da se opredeljuje za društvo? Koga treba braniti državu od društva ili društvo od države? Da li je tu reč o ludilu kao platformi racionalnog nametanja države društvu. Da li je država bez društva sablast? Kako ta sablast nadilazi naš život? Šta je pojedinačni život u pokrenutom mehanizmu države. Pokrenuti mehanizmi države da li su izraz pragmatične racionalnosti ili ludila koje pokreće Zakon koji izmiče kontroli? Država je sablast transgresije koja u svojoj prividnoj transparentnoj proceduralnosti skriva užas ludila Zakona. Poludeli Zakon države u svim svojim racuionalnim i doslednim formama je Veliki prekršilac. To je to!
Umetnik gradi svet opsesija. On je opsednut: funkcijama, instrumentima, javnim pravilima, protokolima i procedurama. On odbacuje ludilo države u ime racionalnosti funkcionisanja države – i upravo u tom obrtu je drama koja se igra na bilo kojoj sceni bilborda, ekrana kompjutera, teatra, slike ili govora. Opsesije i opsednutosti se paradoksalno ukazuju kao savremene tehnologije i kao arhajski prizivi suočenja života i smrti. Umetnik bi mogao biti usredsređeni i koncentrisani igrač šaha ili neke druge igre sa kartama, figurinama, iluzijama, ekranskim operacijama ili ... Ali, on se ’igra’ državom u državi koja nije ni savršena ni idealna država. Vremenom ’igra’ postaje umetnička praksa. Proizvodni rad koji vodi proizvodnji infrastruktura i funkcija države. Umetnik kartezijanski racionalno ulazi u fikcionalizovane opsesije, istovremeno, ulazi i u svakodnevicu gde se iracionalno, bolno i klizajući izvode fikcije realnog društva u tranziciji. To je kontradikcija i ta kontradikcija umetnošću zadobija svoje auratsko dejstvo. Umetnik radi sa atmosferama političkih događaja. On radi sa gustinom politike kao igre moći u razlikovanju od politike kao javnog izvođenja (vita activa). Država je tu bez društva... Država opsesija i opsednutosti. Fantazam se formalizuje kroz pokaznosti protokola i procedura države. Protokoli i procedure države se pokazuju kao skrivanje ludila koje krši svaki Zakon. Ludilo koje krši svaki zakon je upravo Zakon: ludi Zakon.
FIKCIONALNA DRŽAVA OPSESIVNIH DETALJA
(O PROJEKTU VOJISLAVA KLAČARA)
Miško Šuvaković
Kako doći do savršene države? Da li je država nužnost ili zlo? Kako formulisati koncept i dejstvo države? Sintagma ’savršena država’ ne znači kako doći do idealne države: pravde, slobode, blagostanja, zajedništva, prava itd. Sintagma ’savršena država’ ukazuje na instrumentalnost, na državu koja funkcioniše, koja transparentno radi, koja je protokolarno izvodljiva i javno predočiva. Takva država je politička i umetnik kao da brani političku državu. Opsesivno usredsređenje na detalje protokolarnog funkcionisanja države je izazov koji se dovodi do makro-projekta: umetničkog dela u procesu. Umetničko delo ne izgleda kao umetničko delo, već kao predočavanje ’realnosti države’ ili igranje igre – jezičke igre – sa transparentnom instrumentalnošću države. Realno države je nemoguće, jer je fikcionalna konstrukcija državnih i državotvornih mitova, ono što prekriva i skriva simbolički red borbe za moć (kaznu, nadzor, kontrolu, regulaciju). Fikcionalna konstrukcija idealne igre sa državom je izvedena usred neidealnog sveta tranzicijskog postsocijalizma i neoliberalnih kretanja, tj. pozicioniranja u savremenosti na jugoistoku Evrope. Umetnik je taj koji proizvodi modalitete i mogućnosti države kao jezičke igre sa transparentnom instrumentalnošću funkcionisanja države. Transparentnom instrumentaizmu države se pristupa kao opsesivnom objektu. Umetnik ponavlja svoju žudnju za vidljivim funkcionsanjem države. Država koja postaje vidljiva u svojim funkcijama jeste spektakl. Spektakl pokaznosti institucija. Akumulacija vidljivosti državnih funkcija i instrumenata je spektakularna. Umetnik je opsesivno dosledan i posvećen državi kao racionalnoj mašini javnog igranja ili, tačnije, izvođenja političkih protokola po pravilima. Umetnik oblikuje mogućnosti ‘igre’ koja dobija sasvim različite medijske prezentacije: od simulakruma izbora i predočavanja procedure izbora do konstrukcije prostornog i političkog plana življenja ili web sistema prezentovanja ’državnog identiteta’.
Država se ukazuje kao mehanizam izdvojen od života društva. Umetnik je formirao i postavio državu bez društva. Sama država naspram odloženog društva. Država kao mašina sa svim svojim funkcijama i funkcionalnim dejstvima je dosledno predočena. Doslednost izvođenja države bez društva je cinički akt. Sama država je savršena mašina koja izmiče konkretnom smislu.
Umetnikova opsesija je proizvodnja vizuelnih fikcija o državi. On je u tome ozbiljan, hladan, otuđen i dosledan. Ponekada je zastrašujuće dosledan. Umetnik izvodi igru koja se odigrava po zamršenim pravilima funkcija složenog političkog sistema (pravilnici i zakoni o izborima, organizaciji političkih partija, institucija monarhije, funkcijama i instrumentalnostima parlamenta). On perverznosti normalne države nudi transparentnost i racionalnost fikcionalne države. Fikcionalna nemoguća država svojom transparentnom pokaznošću izmiče stvarnoj državi. Ali, sve se to odigrava u biografskim okolnostima i uslovima u kojima je realna država njegovog življenja nestabilna, traumatična, gotovo nemoguće sablasna. Umetnik se tada nalazi u procepu savršenih funkcionisanja fikcije i nesavršenih trenja unutar svakodnevice samog života. Njegov projekt ’države’ je, zato: slučaj unutar traumatičnog i tranzicijskog postsocijalizma. Ali, šta je traumatični postsocijaliza? Kako se suočiti sa tim da između fikcionalne države i stvarne države postoji kritična napetost. Kapitalizam, liberalizam, komunizam, nacionalna država, republika, monarhija, parlamentarizam, antiparlamentarizam itd... Ne sukob, već izazov konstruisanja racionalne procedure i njenih kontradikcija. Postsocijalizam ili postmoderna postistorijs¬kih, prividno postpolitičkih, država, pre svega, je evropski (Srbija, Rusija, Češka, Mađarska, Slovenija, Estonija, BiH, Bugarska, Hrvatska itd.) istorijsko-povesni problem preskoka, kašnjenja, povratka i gubitka, koji u neizvesnim spe¬cifičnim formulacijama dotiče i realsocijalističke države/kulture trećeg sveta (Kina, Vijetnam, Severna Koreja, Irak, Alžir, Kuba, azijske države nastale raspadom SSSRa). Postsocijalističke tranzicijske kulture su kontradiktorne, konfliktne i entropijske kulture. To su društva permanentne krize, društva opsednuta nemogućnošću da se dođe do funkcionalne države. U tim društvima postoji permanetni konflikt države i društva. Umetnik kao da se opredeljuje za državu, pisac ovih redova kao da se opredeljuje za društvo? Koga treba braniti državu od društva ili društvo od države? Da li je tu reč o ludilu kao platformi racionalnog nametanja države društvu. Da li je država bez društva sablast? Kako ta sablast nadilazi naš život? Šta je pojedinačni život u pokrenutom mehanizmu države. Pokrenuti mehanizmi države da li su izraz pragmatične racionalnosti ili ludila koje pokreće Zakon koji izmiče kontroli? Država je sablast transgresije koja u svojoj prividnoj transparentnoj proceduralnosti skriva užas ludila Zakona. Poludeli Zakon države u svim svojim racuionalnim i doslednim formama je Veliki prekršilac. To je to!
Umetnik gradi svet opsesija. On je opsednut: funkcijama, instrumentima, javnim pravilima, protokolima i procedurama. On odbacuje ludilo države u ime racionalnosti funkcionisanja države – i upravo u tom obrtu je drama koja se igra na bilo kojoj sceni bilborda, ekrana kompjutera, teatra, slike ili govora. Opsesije i opsednutosti se paradoksalno ukazuju kao savremene tehnologije i kao arhajski prizivi suočenja života i smrti. Umetnik bi mogao biti usredsređeni i koncentrisani igrač šaha ili neke druge igre sa kartama, figurinama, iluzijama, ekranskim operacijama ili ... Ali, on se ’igra’ državom u državi koja nije ni savršena ni idealna država. Vremenom ’igra’ postaje umetnička praksa. Proizvodni rad koji vodi proizvodnji infrastruktura i funkcija države. Umetnik kartezijanski racionalno ulazi u fikcionalizovane opsesije, istovremeno, ulazi i u svakodnevicu gde se iracionalno, bolno i klizajući izvode fikcije realnog društva u tranziciji. To je kontradikcija i ta kontradikcija umetnošću zadobija svoje auratsko dejstvo. Umetnik radi sa atmosferama političkih događaja. On radi sa gustinom politike kao igre moći u razlikovanju od politike kao javnog izvođenja (vita activa). Država je tu bez društva... Država opsesija i opsednutosti. Fantazam se formalizuje kroz pokaznosti protokola i procedura države. Protokoli i procedure države se pokazuju kao skrivanje ludila koje krši svaki Zakon. Ludilo koje krši svaki zakon je upravo Zakon: ludi Zakon.
